Kiến trúc Vauban là gì?
Kiến trúc Vauban là một kiểu kiến trúc quân sự được sử dụng rộng rãi vào thế kỷ 17 và 18, được phát triển bởi Sébastien Le Prestre de Vauban, một kiến trúc sư và kỹ sư quân sự người Pháp. Kiến trúc Vauban được sử dụng để xây dựng các thành trì, pháo đài và các công trình quân sự khác.
Kiến trúc Vauban bao gồm nhiều thành phần quan trọng như:
- Một mạng lưới các tường, bờ và hào chắn để bảo vệ khu vực quan trọng.
- Các trụ đài, những nơi lính bảo vệ và giám sát biên giới.
- Các tháp pháo, nơi đặt các khẩu pháo để bắn vào kẻ thù.
- Các nhà kho, nơi để chứa vũ khí, đạn dược và lương thực.
Các công trình được xây dựng theo kiến trúc Vauban thường được thiết kế với các hình khối hình chữ nhật, với các góc được cắt bớt để tạo thành các khu vực có thể giám sát được. Các mặt tường thường được xây dựng với độ dày lớn và được bọc bởi đất và đá để giảm thiểu tác động của các vũ khí khác.
Dấu ấn kiến trúc Vauban tại Việt Nam
Trong lịch sử, Việt Nam từng là một thuộc địa của Pháp và kiến trúc Vauban cũng đã được áp dụng tại Việt Nam trong thời gian này. Dưới đây là một số công trình mang dấu ấn của kiến trúc Vauban tại Việt Nam:
Kinh thành Huế
Ở Huế, Việt Nam, kiến trúc Vauban được áp dụng để xây dựng Kinh thành Huế vào thế kỷ 19. Kinh thành Huế là một hệ thống các công trình phòng thủ bao quanh cung điện hoàng gia, bao gồm nhiều pháo đài, tường thành, hào nước và cổng vào.
Kiến trúc của Kinh thành Huế kết hợp giữa kiến trúc của người Việt và kiến trúc quân sự của người Pháp. Các pháo đài được xây dựng theo kiểu hình chữ nhật với các góc được cắt bớt để tạo thành các khu vực có thể giám sát được. Các tường thành và hào nước được xây dựng với độ dày lớn và được bọc bởi đá để giảm thiểu tác động của các vũ khí khác.
Ngoài các công trình phòng thủ, Kinh thành Huế còn có nhiều công trình kiến trúc khác như cung điện hoàng gia, các đình, chùa và đền thờ. Các công trình này được thiết kế theo phong cách kiến trúc của người Việt và thể hiện sự hoà trộn giữa các nền văn hóa khác nhau.
Tuy nhiên, sau khi bị tàn phá trong chiến tranh, nhiều phần của Kinh thành Huế đã bị hư hỏng hoặc phá hủy. Hiện nay, công tác bảo tồn và phục hồi Kinh thành Huế đang được tiến hành nhằm giữ gìn di sản văn hóa của Việt Nam và thế giới.
Hà Nội
Ở Hà Nội, không có nhiều công trình được xây dựng theo kiến trúc Vauban như ở Huế hay các thành phố khác của Việt Nam. Tuy nhiên, có một số công trình quân sự và phòng thủ tại Hà Nội cũng áp dụng một số đặc tính của kiến trúc Vauban.
Các công trình này được xây dựng trong thời gian Pháp thực dân ở Việt Nam. Ví dụ như Tổng trấn Bảo tàng, nằm trên đường Trần Phú, Ba Đình, được xây dựng vào đầu thế kỷ 20, có hình chữ nhật và được bao quanh bởi một hào nước. Công trình này được sử dụng làm nơi trưng bày các vật phẩm và hồ sơ liên quan đến thời kỳ thực dân Pháp.
Một công trình khác là pháo đài Hà Nội (Forteresse de Hanoï), nằm trên đường Hoàng Diệu, Ba Đình, được xây dựng vào cuối thế kỷ 19 và có hình tam giác, với các tầng đài giám sát.
Ngoài các công trình quân sự, một số cầu ở Hà Nội cũng được xây dựng theo kiểu kiến trúc Vauban, chẳng hạn như Cầu Long Biên, cầu Thanh Trì, với các dải sắt giữa các trụ đài nhìn rất giống như cầu bắc qua dòng sông Sâu tại thành phố Verdun ở Pháp.
Tuy không nhiều nhưng các công trình trên vẫn đóng góp một phần vào việc lưu giữ và phát huy giá trị di sản kiến trúc của Việt Nam và thế giới.
Quảng Trị
Ở Quảng Trị, Việt Nam, kiến trúc Vauban được áp dụng để xây dựng các công trình quân sự nhằm phòng thủ khu vực này trong thời gian chiến tranh. Các công trình này được xây dựng vào cuối thập niên 1960 và đầu thập niên 1970, khi Quảng Trị là một trong những nơi giao chiến quan trọng nhất của chiến tranh Việt Nam.
Các công trình phòng thủ ở Quảng Trị được xây dựng theo kiểu kiến trúc Vauban, bao gồm các pháo đài, hào nước, tường thành và trụ đài giám sát. Trong đó, pháo đài Cửa Việt được xây dựng với hình chữ nhật và có các tháp giám sát ở các góc của công trình. Ngoài ra, còn có các pháo đài khác như pháo đài Trung Đức, pháo đài Cam Lộ, pháo đài Đa Krông, pháo đài Gio Linh và pháo đài Tân Hóa.
Pháo đài Tân An Cần Thơ: Được xây dựng vào cuối thế kỷ 19 và là một trong những pháo đài mang tính biểu tượng của Cần Thơ. Pháo đài này có hình chữ nhật với các mặt tường dày, được bao quanh bởi một hào nước.
Pháo đài Cần Giuộc, Long An : Được xây dựng vào thế kỷ 19 và được coi là một trong những pháo đài có kiến trúc đẹp nhất tại miền Nam Việt Nam. Pháo đài này có hình tam giác và có các tầng đài giám sát.
Pháo đài Đình Bảng, Bắc Ninh: Được xây dựng vào thế kỷ 18, pháo đài Đình Bảng có hình tròn và được bao quanh bởi một hào nước. Nó được coi là một trong những pháo đài kiến trúc độc đáo nhất tại Việt Nam.
Tường thành Điện Hải, Đà Nẵng: Tường thành Hàm Rồng là một công trình quân sự được xây dựng vào thế kỷ 19. Nó có hình chữ nhật và có các tháp giám sát ở các góc của công trình.
Những công trình phòng thủ này đã đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn cuộc tấn công của quân đội Mỹ và đồng minh trong chiến tranh Việt Nam. Hiện nay, các công trình phòng thủ tại Quảng Trị vẫn còn tồn tại và được bảo tồn nhằm giữ gìn di sản lịch sử và văn hóa của Việt Nam.
Tổng kết
Kiến trúc Vauban được xem là một trong những thành tựu lớn nhất của kiến trúc quân sự trong lịch sử, và nó đã được sử dụng rộng rãi trong các cuộc chiến tranh của châu Âu trong suốt hơn 200 năm. Ngày nay, nhiều công trình được xây dựng theo kiểu kiến trúc Vauban vẫn còn tồn tại và trở thành điểm đến du lịch phổ biến.
